سفر دور روزه 'نیك هاروی' وزیر امور نیروهای مسلح و عضو پارلمان انگلیس، در راس هیاتی متشكل از مقام‌های بلندپایه نظامی به تاجیكستان از روز پنجشنبه 11 اسفندماه آغاز شده و این مقام انگلیسی در جریان سفر خود با 'امامعلی رحمان' رییس جمهور و 'شیرعلی خیر الله اف' وزیر دفاع تاجیكستان دیدار و گفتگو داشته است. همچنین اعلام شده است كه هاروی پس از پایان دیدار با مقامهای تاجیكستان، این كشور را به مقصد تركمنستان و قرقیزستان ترك خواهد كرد.

سفر نیك هاروی به تاجیكستان را می توان در ادامه تلاش ها و اقدامات دیپلماتیك انگلیس در فضای جغرافیایی آسیای مركزی مورد تحلیل و بررسی قرار داد. در این پیوند 'فیلیپ هاموند' وزیر دفاع انگلستان، نیز در هشتم اسفند به آسیای مركزی سفر كرد تا به مذاكره و رایزنی با مقامهای سیاسی و نظامی قزاقستان و ازبكستان بنشیند.

** هیات های دیپلماتیك انگلیسی در آسیای مركزی

....................................................................

سفرهای همزمان مقامهای انگلیسی به كشورهای آسیای مركزی در حالی مورد توجه تحلیل گران و ناظران مسائل منطقه ای قرار گرفته كه زمینه سازی مذاكرات جاری از هفته ها قبل در جریان بوده است. در این پیوند مقامهای دیپلماتیك انگلیسی تنها در طول دو ماه گذشته، سه دیدار با رهبران كشوری چون ازبكستان انجام داده اند كه این رایزنی ها در سكوت رسانه ای برگزار شده است.

بر اساس اعلان رسانه ها و مقامهای انگلیسی هدف اصلی مذاكرات لندن با كشورهای آسیای مركزی، زمینه سازی برای ترانزیت نیروها و تجهیزات نظامی است كه انگلستان از سال 1380 و در جریان آغاز حمله نظامی به افغانستان وارد این كشور كرده است.

ازبكستان با توجه به داشتن مرزهای طولانی با افغانستان و همچنین روابط گسترده اقتصادی با انگلیس، حجم قابل توجهی از رایزنی های دیپلماتیك در هفته های اخیر در خصوص همكاری نظامی و ترانزیت لجستیكی با انگلیسی ها را به خود اختصاص داده است.

با توجه به این موضوع كه انگلیس بالاترین میزان روابط اقتصادی در آسیای مركزی را با ازبكستان داشته و در این كشور با مشاركت سرمایه انگلیسی ها 419 شركت فعال شده و همزمان 95 شركت با نفوذ انگلیس دفاتر خود را در ازبكستان تاسیس كرده‌اند، همچنین موقعیت استراتژیك این كشور در همسایگی شمال غرب افغانستان، انتظار می رود ازبكستان مهمترین نقطه اتكای لندن در بیرون كشیدن نیروهای نظامی این كشور از افغانستان به حساب آید.

در جریان مذاكرات اخیر 'اسلام كریم‌اف' رییس جمهور ازبكستان، با هیات انگلیسی در ازای توسعه روابط نظامی و فنی، مقامات ازبك در خصوص همكاری با انگلیسی ها برای خروج نیروها و تجهیزات از افغانستان و همچنین امكان استفاده از امكانات ارتباطاتی ازبكستان در این رابطه قول مساعد داده اند.

امضای معاهده دفاعی بین لندن و آستانه (پایتخت سیاسی قزاقستان) نیز رهاورد سفری بود كه طی روزهای گذشته وزیر دفاع انگلیس به قزاقستان داشته است. در این رابطه در اطلاعیه وزارت دفاع قزاقستان تصریح شده است كه وزیرای دفاع دو كشور با تاكید بر مشاركت در اجرای برنامه‌های صلح‌آمیز منطقه‌ای و بین‌المللی، همكاری های اخیر و آتی را محور مهمی در روابط نظامی دو كشور دانسته و برای توسعه و تعمیق این روابط ابراز آمادگی كرده اند.

گذشته از رایزنی های مقامات انگلیسی با شخصیت ها و رهبران گروه های سیاسی در تاجیكستان برای زمینه سازی نفوذ لندن در كشورهای آسیای مركزی كه در قالب تشویق به حركت ها و روندهای دیپلماتیك در جریان بوده است، انگلیس از زمان ورود نیروهای بین‌المللی به افغانستان در پایان سال 2001 میلادی، دولت تاجیكستان را نیز با ارایه مشوق های گوناگون وارد فاز همكاری‌های نظامی كرده است.

علاوه بر این سه كشور، امكانات و ظرفیت های راهبردی تركمنستان و قرقیزستان برای خروج كم هزینه انگلیسی ها از افغانستان از نظر لندن دور نمانده و از این رو وزیر امور نیروهای مسلح انگلیس این دو كشور را به مقصد بعدی سفر خود در آسیای مركزی برگزیده است.

** انگلیس در افغانستان و تصمیم برای خروج از جنگی بی پایان

...........................................................................

با آغاز جنگ افغانستان ورود نیروهای نظامی انگلیسی به خاك این كشور در جهت هدف منكوب كردن طالبان در افغانستان صورت گرفت. اولین دسته از سربازان انگلیسی در قالب نیروهای ائتلاف غرب به رهبری آمریكا در 25 آبان ماه 1380 در منطقه 'بگرام' افغانستان مستقر شدند و حضور علنی و عملی انگلیس در افغانستان بار دیگر پس از گذشت هشت دهه از اعلان استقلال و پایان استعمارگری انگلیس بر افغانستان تكرار شد.

بر خلاف تصورات اولیه رهبران كشورهای غربی، به ویژه آمریكا و انگلیس از نتایج و پیامدهای جنگ افغانستان، فرسایشی شدن این جنگ موجب شد تا افغانستان به شكل باتلاقی برای نظامیان اشغالگر و همچنین اهداف و نیات جنگ افروزانه رهبران این كشورها نمودار شود.

علاوه بر كشته شدن صد ها تن از نظامیان انگلیسی در جریان درگیری های نظامی در افغانستان و هزینه های سنگین مالی، سیاسی، امنیتی و... ، ناموفق بودن عملیات نظامی در سركوب كامل گروه های وابسته به طالبان افغانستان موجب شد تا بی نتیجه بودن اشغال نظامی افغانستان برای رهبران لندن به اثبات برسد.

با توجه به واقعیت های جنگ افغانستان، در اواخر پاییز سال گذشته ژنرال 'دیوید ریچاردز' رییس نیروهای مسلح انگلیس، اعلام كرد كه خروج نیروهای نظامی این كشور از افغانستان از اوایل سال 2012 میلادی كلید خواهد خورد.

به دنبال اعلان تاریخ آغاز پروسه خروج، روزنامه 'دیلی تلگراف' در مقاله ای به تشریح برنامه ها و طرح های احتمالی پرداخت و چنین نوشت كه انتظار می‌رود خروج نیروهای انگلیس از افغانستان با خروج چند هزار نظامی آغاز شود و تا سال 2014 میلادی تعداد نیروهای نظامی انگلیسی حاضر در استان هلمند افغانستان ( به عنوان مقر اصلی استقرار نظامیان انگلیسی) به یكهزار نفر كاهش یابد. همچنین نیروهای باقی مانده نقش حمایتی خود را تا چند سال دیگر ادامه خواهند داد.

** انگلیسی ها و چالش های خروج از صحنه نظامی افغانستان

........................................................................................

با فرا رسیدن سال جدید میلادی، مسوولان نظامی و سیاسی انگلیس بر اساس طرح های پیش بینی شده سعی كردند تا برنامه خروج از افغانستان را به اجرا در آورند. اما پس از حمله هوایی نیروهای ناتو كه باعث كشته شدن 24 سرباز پاكستانی در مرز افغانستان شد، دولت اسلام‌آباد مسیرهای عبور تداركات ناتو را بسته و كشورهای ناتو را به تكاپوی جستجوی مسیرهای جایگزین برای نقل و انتقال تداركات خود واداشت.

بر اساس ارزیابی های وزارت دفاع انگلیس در افغانستان حدود سه هزار واحد زرهی و 11 هزار كانتینر مهمات و تجهیزات وجود دارد و حمل و نقل این حجم از تسلیحات نظامی و لجستیكی از طرق مسیرهای به جز پاكستان برای طرح ریزندگان فرآیند خروج پیش بینی نشده است.

با توجه به شرایط جدید، وزارت دفاع انگلیس به عنوان متصدی اصلی و مسوول مستقیم اجرای پروسه خروج از افغانستان، در بازه زمانی محدود خود ناچار شده است تا تجهیزات نظامی خود را از طریق امكانات ارتباطاتی كشورهای آسیای مركزی به دریای بالتیك رسانده و سپس از طریق دریا به انگلیس برساند .

مسوولان نظامیان انگلیس پیشتر اعلام كرده اند كه عملیات خروج نیروها و تجهیزات نظامی ارتش این كشور در عمل از تابستان سال جاری میلادی آغاز شده و در سال 2014 (1393 ه.ش) به اتمام خواهد رسید. اما با توجه به مشكلاتی كه اسلام آباد بر سر ترانزیت تجهیزات و امكانات كشورهای غربی ایجاد كرده به نظر نمی رسد برنامه از پیش تعیین شده در پروسه خروج بر اساس طرح های برنامه ریزی شده و صرف هزینه های متعارف انجام پذیرد.

علاوه بر آنچه ذكر شد، این تنها نیروهای نظامی انگلیس نیستند كه در بازه زمانی كنونی تا سال 2014 تصمیم به ترك افغانستان دارند. علاوه بر انگلیسی ها، زمان آغاز خروج نیروهای آمریكایی از افغانستان نیز از سوی كاخ سفید، ابتدای سال 2014 اعلام شده است و دیگر نیروهای حاضر در ائتلاف نیز با توجه به شرایط ویژه و هزینه های فزاینده و گوناگون قصد خروج هر چه سریع تر از مهلكه سیاسی- نظامی افغانستان را دارند.

با توجه به وضعیت كنونی به نظر می رسد كه انگلیسی ها در كنار دیگر متفقان خود در اشغالگری، به فكر بهره جویی از هر امكان و دست آویزی برای خروج سریع تر از سرزمین بحران خیز و چالش ساز افغانستان هستند به شكلی كه وضعیت اشغالگران انگلیسی و آمریكایی، شرایط نیروهای متجاوز شوروی در هنگام خروج شتاب زده از باتلاق افغانستان در نزدیك به 20 سال گذشته را تداعی می كند.

تحقیق**م.م.ك**1358